Kamervragen: waarom maandelijkse afdracht bij bijstand niet is toegestaan

Wat dit voor u betekent

De rechtbank Overijssel heeft geoordeeld dat het maandelijks uitbetalen van vakantiegeld om het daarna maandelijks aan een deurwaarder af te dragen niet is toegestaan, op grond van de nemo-plus-regel en omdat vakantiegeld een vordering onder tijdsbepaling is. Naar aanleiding van die uitspraak heeft Don Ceder Kamervragen gesteld; staatssecretaris Nobel erkent dat gemeenten de belangen van de bijstandsgerechtigde zorgvuldiger moeten afwegen en geeft aan dat de VNG-handreiking zal worden aangepast, maar stelt tegelijk dat maandelijkse afdracht onder bepaalde omstandigheden mogelijk zou zijn.

Wanneer u te maken krijgt met maandelijkse afdracht lijdt u vaak concrete financiële schade: bij vier beslagleggers bedraagt het verschil volgens berekeningen € 459,03 per jaar (excl. btw), en als een schuldregeling in mei begint kan de teveel afgedragen som voor een alleenstaande oplopen tot maar liefst € 748 (11 x € 68). Controleer of uw gemeente na beslag het betaalmoment heeft gewijzigd; als dat ná het beslag gebeurde, kan dit in strijd zijn met het beslagrecht. Onder aan deze pagina kunt u een formulier invullen om vrijblijvend hulp te vragen bij het oplossen van uw schulden.

Juridische Basis voor Afdracht

De juridische grondslag draait om de combinatie van het beslagrecht en de zogenaamde nemo-plus-regel. Artikel 477 lid 3 Rv bepaalt dat een vordering die pas op een bepaald tijdstip opeisbaar wordt pas ná dat tijdstip aan een beslaglegger kan worden afgedragen; vakantietoeslag is zo’n vordering onder tijdsbepaling. Voor jou betekent dit praktisch dat de rechtsverhouding op het moment van beslag bepalend is: werd vakantiegeld op dat moment gereserveerd voor uitbetaling in juni, dan kan een later besluit van de gemeente om maandelijks uit te keren niet leiden tot maandelijkse afdracht aan schuldeisers.

De gevolgen zijn concreet: maandelijks afdragen leidt vaak tot extra deurwaarderskosten en tot structurele overbetaling in schuldregelingen. Een alleenstaande ziet bij 5% maandelijkse afdracht gemiddeld €68 per maand afgaan; wanneer een schuldregeling in mei start kan dat oplopen tot 11 x €68 = €748 te veel afgelost.

Beslagrecht en de nemo-plus-regel

De nemo-plus-regel houdt in dat een schuldeiser niet meer rechten kan krijgen dan de debiteur zelf heeft op het moment van beslag. In de praktijk betekent dit dat een vordering die pas in juni opeisbaar is niet maandelijks onder beslag kan vallen tenzij die vordering op het moment van beslag al maandelijks opeisbaar was. Artikel 477 lid 3 Rv ondersteunt deze lezing: betaling of afgifte kan pas worden gevorderd ná het aangewezen tijdstip.

Voor jou als bijstandsgerechtigde is de kern dat een gemeentelijk besluit ná het leggen van beslag om vakantiegeld eerder of maandelijks uit te keren de nemo-plus-regel kan schenden. Als de gemeente vóór het moment van beslag al maandelijks uitkeerde, valt dat wel onder beslag; ná het beslag omzetten naar maandelijkse uitkering leidt ertoe dat de schuldeiser meer rechten verkrijgt dan jij had op het beslagmoment.

De rol van de rechtbank Overijssel

De rechtbank Overijssel heeft in de proefprocedure van SchuldInfo expliciet geoordeeld dat maandelijks afdragen via het maandelijks uitbetalen van vakantiegeld niet is toegestaan om twee redenen: (1) gemeenten mogen alleen op verzoek van de bestandsgerechtigde of bij zeer bijzondere omstandigheden afwijken van jaarlijkse uitbetaling, en derdenbeslag is in de regel geen dergelijke omstandigheid; (2) vakantiegeld is een vordering onder tijdsbepaling en kan niet maandelijks onder het beslag vallen vanwege de nemo-plus-regel. Deze uitspraak maakt juridisch duidelijk dat gemeenten na beslag niet vrijelijk mogen kiezen voor maandelijkse afdracht.

De uitspraak is gebaseerd op concrete feiten uit de proefprocedure en biedt handvatten voor bezwaarprocedures: wanneer de gemeente ná beslag besluit het betaalmoment te wijzigen, kun je dit als strijdig met artikel 477 lid 3 Rv aanvoeren. De rechtbank benadrukte dat alleen vooraf bestaande rechtsverhoudingen — bijvoorbeeld al maandelijks uitbetaald vóór beslaglegging — maandelijks onder beslag kunnen vallen.

Extra toelichting: de uitspraak heeft directe financiële consequenties in praktijksituaties: bij vier beslagleggers kan jaarlijkse afdracht versus maandelijkse afdracht het verschil maken tussen ongeveer €41,73 en €500,76 jaarlijkse kosten voor deurwaarders, een schadepost van ongeveer €459,03 excl. btw; bij schuldregeling-start in mei loopt de schade voor een alleenstaande tot €748. Als je hulp nodig hebt bij het beoordelen of jouw gemeente onrechtmatig maandelijks afdragt, kun je onderaan deze pagina een formulier invullen om vrijblijvend hulp te vragen bij het oplossen van schulden.

Maandelijkse versus Jaarlijkse Afdracht

Gemeenten hanteren in de praktijk twee modellen: jaarlijks reserveren en in juni afdragen, of maandelijks 5% afdragen terwijl het vakantiegeld maandelijks aan jou wordt uitgekeerd. De rechtbank Overijssel heeft vastgesteld dat gemeenten ná het leggen van beslag niet zomaar mogen besluiten het vakantiegeld maandelijks uit te keren omdat dat in strijd kan zijn met de nemo plus-regel en de aard van vakantiegeld als vordering onder tijdsbepaling. Volgens het huidige VNG-kader bestaan er nu wel beide opties, maar uit de proefprocedure blijkt dat de keuze voor maandelijkse afdracht vaak leidt tot substantiële financiële schade voor jou.

Concreet: bij een alleenstaande komt de maandelijkse afdracht van 5% neer op ongeveer € 68 per maand; bij vier beslagleggers toont berekening een verschil van € 459,03 per jaar (€500,76 – €41,73 excl. btw). Wanneer een schuldregeling in mei begint, kan de teveel afgedragen som oplopen tot 11 x € 68 = € 748, omdat teveel betaalde bedragen niet vanzelf worden teruggegeven binnen de schuldregeling.

Financieringsmodellen en hun impact

Maandelijks afdragen vergroot de kans dat deurwaarders maandelijks inning- en verdelingskosten in rekening brengen, waardoor jouw schuld langer open blijft staan en je netto meer betaalt. In situaties zonder deurwaarderinvordering (bijv. beslag door Belastingdienst, LBIO of toeslagen) lijkt er geen directe extra kost, maar als die vordering later in een schuldregeling wordt opgenomen ontstaat alsnog financiële achteruitgang doordat er relatief meer is afgelost vóór toelating.

Voor schuldeisers betekent maandelijks afdragen ook nadelige effecten: een tweede beslaglegger die in mei beslag legt kan bijvoorbeeld tot 11 maanden aan afdrachten mislopen. Daardoor vertraagt aflossing en stijgen totale kosten; voor jou vertaalt zich dit in minder besteedbaar inkomen en een groter risico op uitval van noodzakelijke betalingen.

Gevolgen voor bijstandsgerechtigden

Als jij maandelijks vakantiegeld ontvangt en er wordt tegelijk 5% afgedragen, verlies je directe bestedingsruimte; dat raakt vooral huishoudens die al op het bestaansminimum leven. Voorbeeldberekeningen laten zien dat bij opname in een schuldregeling in mei het netto nadeel voor een alleenstaande kan oplopen tot € 748 aan teveel aflossingen in dat jaar, en bij meerdere beslagleggers tot honderden euro’s per jaar.

De juridische consequentie is dat gemeenten na beslaglegging niet vrij zijn om het betaalmoment te wijzigen zonder de rechtspositie op het beslagmoment te schaden; de rechtbank Overijssel benadrukte dit en drukte daarmee uit dat jouw rechtspositie op het moment van beslag leidend is. Staatssecretaris Nobel vraagt om zorgvuldige belangenafweging en de VNG past de handreiking aan, maar houd er rekening mee dat die aanpassing tijd kost en dat de interpretatie van het ministerie niet overeenkomt met de uitspraak van de rechter.

Wil je hulp bij een concrete situatie of een bezwaar tegen de werkwijze van jouw gemeente? Onderaan deze pagina kun je een formulier invullen om vrijblijvend om hulp te vragen bij het oplossen van schulden.

Het Effect van Schade bij Maandelijkse Afdracht

Als je gemeente kiest voor maandelijkse uitbetaling van het vakantiegeld en directe afdracht aan de deurwaarder, brengt dat concrete financiële nadelen met zich mee: deurwaarders rekenen extra inning- en verdelingskosten, waardoor de totale lasten voor jou als bijstandsgerechtigde substantieel hoger worden. In een voorbeeldberekening leidt maandelijks afdragen bij vier beslagleggers tot een jaarlijkse schade van € 459,03 excl. btw (verschil tussen € 500,76 en € 41,73). De rechtbank Overijssel oordeelde dat maandelijks uitbetalen ná beslag onrechtmatig kan zijn; Don Ceder stelde hier Kamervragen over en staatssecretaris Nobel kondigde aan dat gemeenten de belangen van de bijstandsgerechtigde moeten meewegen.

Bij opname van de vordering in een schuldregeling krijg je schade die gelijk is aan het aantal maanden dat je te veel hebt afgelost. Voor een alleenstaande met een maandelijkse afdracht van 5% (€ 68) kan dat oplopen tot € 748 wanneer de schuldregeling in mei begint (11 × € 68). De VNG-handreiking wordt aangepast, maar de juridische kern blijft: als het vakantiegeld op het moment van beslag een vordering onder tijdsbepaling is, kun je niet door de gemeente achteraf benadeeld worden.

Wetten en kosten: Maandelijkse inning- en verdelingskosten

Artikel 477 lid 3 Rv en de nemo-plus-regel bepalen dat je geen groter verhaalsrecht aan schuldeisers kunt geven dan je op het moment van beslag zelf hebt; dit betekent dat een besluit van de gemeente ná het leggen van beslag om vakantiegeld maandelijks uit te betalen juridisch problematisch is. In de praktijk vertaalt zich dit in extra deurwaarderskosten: maandelijks incasseren veroorzaakt structureel hogere kosten ten opzichte van één jaarlijkse afdracht, wat direct jouw besteedbare inkomen verlaagt en tot concrete verliezen leidt (zie het hierboven genoemde voorbeeld van € 459,03 per jaar).

Voor schuldeisers betekent maandelijkse inning vaak een vertraagde voldoening van vorderingen; bij een tweede beslaglegger die in mei aanschuift, gaat die 11 maanden afdracht mis. Als je situatie hierdoor verergerd raakt, kun je aantonen hoeveel maanden te veel is afgedragen en welke kosten daardoor zijn ontstaan; dit is relevant in bezwaarprocedures en toekomstige rechtszaken, waaronder de lopende zaken vanuit SchuldInfo en procedures bij de Centrale Raad van Beroep.

Invloed op schuldregelingen

Maandelijkse afdracht verandert de dynamiek van schuldregelingen doordat er vooraf al structureel hogere aflossingen plaatsvinden. Je merkt dat wanneer je wordt toegelaten tot een schuldregeling in mei, er al 11 maanden extra is afgelost — bij een alleenstaande is dat tot € 748 te hoog betaald — waardoor de netto-opbrengst voor de schuldeisers en de effectieve schuldpositie voor jou anders uitpakt dan bedoeld bij de schuldregeling.

Praktisch gezien betekent dit dat je tijdens intake en toelatingstrajecten expliciet moet aantonen wanneer en hoeveel is afgedragen; dat bepaalt de juiste berekening van resterende schuld en eventueel terugvorderbare bedragen. Gemeenten en schuldhulpverleners dienen bij jouw dossier te controleren of maandelijkse afdracht heeft plaatsgevonden en of die afdracht juridisch houdbaar is volgens het moment van beslaglegging.

Meer gedetailleerd: bereken het aantal maanden dat teveel is afgelost en vermenigvuldig dat met jouw maandelijkse afdracht (bijv. 11 × € 68). Documenteer bankafschriften en beschikkingdata; die bewijsstukken vormen de kern van bezwaar of herstelvorderingen. Onderaan deze pagina kun je een formulier invullen om vrijblijvend hulp te vragen bij het oplossen van schulden.

De Reactie van de Overheid

Don Ceder heeft naar aanleiding van de uitspraak van de rechtbank Overijssel Kamervragen gesteld; de rechtbank oordeelde expliciet dat maandelijks uitbetalen van vakantiegeld met directe afdracht aan de deurwaarder niet is toegestaan. In zijn antwoord benadrukte staatssecretaris Nobel dat gemeenten bij de keuze tussen maandelijkse of jaarlijkse afdracht de belangen van de bijstandsgerechtigde zorgvuldig moeten afwegen en dat uitbetaling van vakantietoeslag in de regel jaarlijks plaatsvindt. Tegelijk stelde Nobel dat maandelijkse afdracht mogelijk zou zijn, een standpunt dat in strijd lijkt met de uitspraak en door velen als een verkeerde uitleg van het beslagrecht wordt gezien.

De praktische consequenties voor u als bijstandsgerechtigde of hulpverlener zijn helder: maandelijkse afdracht leidt aantoonbaar tot schade (bijvoorbeeld € 459,03 per jaar bij vier beslagleggers of maximaal € 748 bij een schuldregeling die in mei start voor een alleenstaande). Artikel 477 lid 3 Rv en de nemo-plus-regel blijven bepalend; wanneer een besluit tot maandelijks uitbetalen ná het leggen van beslag wordt genomen, kan dat volgens de rechtbank niet ten nadele van uw rechtspositie plaatsvinden.

Kamervragen en de rol van staatssecretaris Nobel

In zijn beantwoording gaf staatssecretaris Nobel aan dat gemeenten een belangenafweging moeten maken en dat de VNG-handreiking hierop moet worden aangescherpt. Nobel signaleerde dat in de praktijk veel gemeenten nog uitgaan van twee opties volgens de VNG-handreiking: jaarlijks reserveren en in juni afdragen of maandelijks 5% afdragen en het vakantiegeld maandelijks uitbetalen. Hij benadrukte dat bij besluitvorming de gevolgen voor de bijstandsgerechtigde zwaar moeten meewegen en dat er gesprekken met de VNG zullen plaatsvinden om de handreiking te verbeteren.

Nobel voegde toe dat maandelijkse afdracht mogelijk is wanneer de gemeente vóór het beslag al maandelijks uitkeert, omdat de debiteur die vordering dan kan opeisen. In de praktijk leidt die uitleg echter tot juridische spanning: de rechtbank Overijssel en SchuldInfo voeren aan dat beslissingen ná beslag leiden tot een schending van de nemo-plus-regel en dus onrechtmatig zijn. U moet zich realiseren dat deze onduidelijkheid ook juridische procedures kan blijven opleveren, zoals de lopende zaak bij de Centrale Raad van Beroep.

Aanpassingen in het VNG-handelingskader

De VNG heeft toegezegd de handreiking “De wet vereenvoudiging beslagvrije voet” aan te passen zodat gemeenten verplicht worden om bij de keuze tussen maandelijks of jaarlijks afdragen een op te nemen. Verwachtte wijzigingen omvatten concrete rekenvoorbeelden (inclusief het verschil van € 459,03 bij vier beslagleggers en het voorbeeld van € 748 bij opname in een schuldregeling) en een duidelijke norm dat maandelijks uitbetalen alleen acceptabel is wanneer aantoonbaar geen financieel nadeel voor de bijstandsgerechtigde ontstaat.

Voor uw praktijk betekent dit dat gemeenten binnenkort expliciet moeten vastleggen waarom zij voor een bepaalde methode kiezen, inclusief toetsing op datum van beslag en de vraag of er deurwaarderskosten optreden bij maandelijkse inning. Gemeenten die geen onderbouwde motivering geven riskeren toetsing door rechtbanken en bezwaarprocedures van uw kant.

Concreet zal u bij controle van een gemeentelijk besluit moeten letten op: 1) of de gemeente de datum van beslag heeft betrokken in haar afweging, 2) of er een kostenberekening is gemaakt waarin de extra inning- en verdelingskosten zijn meegenomen, en 3) of de beslissing aantoonbaar vóór het beslag ligt wanneer men maandelijks wil uitbetalen. Wilt u hulp bij het beoordelen van een beschikking of bij het indienen van een bezwaar of klacht, dan kunt u onderaan deze pagina het formulier invullen om vrijblijvend om hulp te vragen bij het oplossen van schulden.

Nadelen voor Schuldeisers

Verlies van rechten door maandelijkse afdracht

Maandelijkse afdracht kan ertoe leiden dat jij als schuldeiser rechten verliest ten opzichte van eerder ingeschreven beslagleggers; bij een tweede beslaglegger die in mei inschrijft, mis je gemakkelijk 11 maanden beslagafdracht. Concreet betekent een maandelijkse afdracht van €68 voor een alleenstaande dat die schuldeiser tot €748 aan ontvangen betalingen kan mislopen.

Gemeenten staan als derdebeslagene buiten het geschil en moeten zich in de praktijk vaak lijdelijk opstellen, waardoor jouw positie verslechtert zonder dat je daar invloed op hebt. Deze ongelijke uitkomst leidt tot een verschuiving van invorderingsrechten die haaks staat op de redelijke verwachtingen rond rangorde en gelijkheid tussen beslagleggers.

Langdurige invorderingsprocessen en extra kosten

Maandelijkse afdracht verhoogt de totale invorderingskosten doordat deurwaarders vaker inning- en verdelingskosten in rekening brengen; in vergelijkende berekeningen is de jaarlijkse last bij maandelijks afdragen tot ruim €459,03 hoger dan bij jaarlijkse afdracht (voorbeeld: €500,76 versus €41,73 excl. btw). Voor jou betekent dit dat de netto-opbrengst van een vordering sneller wordt uitgehold en dat het langer duurt voordat de schuld volledig is voldaan.

In scenario’s waar vorderingen later in een schuldregeling terechtkomen, verlies je als schuldeiser niet alleen maanden aan ontvangsten maar ook een groter aandeel van het beschikbare bedrag door de opgelopen deurwaarderskosten; een tweede beslaglegger die in mei aanschuift ziet dus niet alleen 11 maanden gemiste afdracht maar uiteindelijk vaak een verlaagde uitbetaling richting schuldregeling als gevolg van die extra kosten.

Conclusie

Belangrijkste afsluiting

De uitspraak van de rechtbank Overijssel maakt duidelijk dat een gemeente na het leggen van beslag niet eenzijdig mag besluiten het vakantiegeld maandelijks uit te keren om vervolgens maandelijks af te dragen; dat strijdt met artikel 477 lid 3 Rv en de nemo-plus-regel. Voor u als bijstandsgerechtigde betekent dit dat de rechtsverhouding op het moment van beslag bepalend is: is het vakantiegeld op dat moment een vordering onder tijdsbepaling (uitbetaling in juni), dan valt het niet maandelijks onder het beslag. De reactie van staatssecretaris Nobel en de voorgenomen aanpassing van de VNG-handreiking veranderen die juridische grondslag niet; de bewering dat gemeenten na beslag vrij kunnen kiezen voor maandelijkse afdracht is juridisch betwistbaar. De concrete schadeposten zijn significant: bij vier beslagleggers bedraagt de jaarlijkse meerlast ongeveer €459,03 exclusief btw, en bij opname in een schuldregeling die in mei start kan uw teveel afgedragen bedrag oplopen tot €748.

Heeft u hiermee te maken, verzamel alle correspondentie en beslissingen en vraag bezwaar aan tegen een eenzijdige wijziging van het betaalmoment; gemeente en deurwaarder dienen de gevolgen voor uw situatie te onderbouwen. Er loopt een aanvullende procedure bij de Centrale Raad van Beroep en Kamervragen (Don Ceder) hebben aandacht gegeven aan het probleem, maar zolang zaken niet definitief zijn, is actief handelen raadzaam. U kunt onderaan deze pagina het formulier invullen om vrijblijvend om hulp te vragen bij het oplossen van uw schulden; vul het formulier in als u wilt dat Schuldhulpverlening meekijkt naar onterechte maandelijkse afdracht en mogelijk herstel van uw financiële positie.